Podejście PSE do ochrony bioróżnorodności

PSE nieustannie podejmują różnorodne działania zmierzające do zachowania bioróżnorodności na terenach prowadzonych inwestycji w rozwój systemu przesyłowego. Odbywają się one w taki sposób, aby jak najmniej ingerować w środowisko.

Wdrażając w 2012 roku System Zarządzania Środowiskowego zgodny z normą ISO 14001, zobowiązaliśmy się do szczególnego nadzoru nad przestrzeganiem przepisów prawnych oraz stosowania dobrych praktyk w zakresie ochrony środowiska. Zobowiązanie to nałożyliśmy również na wykonawców oraz podwykonawców naszych zadań inwestycyjnych. Wspólnie dokładamy wszelkich starań, aby dbałość o środowisko charakteryzowała każdy z etapów realizacji inwestycji: od planowania, poprzez budowę, po jej eksploatację i uwzględniała całą gamę aspektów, takich jak środki zaradcze związane z zabezpieczeniem gruntu i wód podziemnych przed zanieczyszczeniem, ograniczanie strat w siedliskach i gatunkach, zarządzanie sytuacjami awaryjnymi, minimalizowanie emisji hałasu oraz gospodarkę odpadami. Realizując inwestycje dbamy, by nasza infrastruktura elektroenergetyczna w jak najmniejszym stopniu wpływała na zmniejszenie różnorodności biologicznej.

Projekty inwestycyjne realizujemy w sposób pozwalający na minimalizację kluczowych zagrożeń dla przyrody oraz uniknięcie ryzyka utraty różnorodności biologicznej. Zaczynamy już na etapie planowania trasy linii i lokalizacji stacji elektroenergetycznych, by infrastruktura jak najmniej kolidowała z obszarami cennymi przyrodniczo. W kolejnych fazach realizacji projektów analizujemy możliwości techniczne i technologiczne minimalizowania oddziaływań związanych z realizacją i późniejszą eksploatacją obiektów sieciowych.

W przypadku inwestycji, które już zostały zrealizowane, koncentrujemy się na prowadzeniu tzw. monitoringu porealizacyjnego. Zadaniem przyrodników jest ocena, czy wdrożone przez nas środki we właściwy sposób spełniają swoje zadanie, a tym samym – czy udało nam się zminimalizować wpływ na środowisko przyrodnicze. W ciągu kilku najbliższych lat będziemy mogli na przykład ocenić, które ze znaczników zastosowanych na przewodach odgromowych służących ostrzeganiu ptaków przed kolizją sprawdzają się najlepiej i w największym stopniu zmniejszają liczbę kolizji ptaków z liniami NN.

Wśród nieuniknionych skutków realizacji inwestycji można wymienić utratę części siedlisk związaną z wycinką drzew w pasie technologicznym, zwłaszcza na terenach leśnych. Na szczęście są to sytuacje coraz rzadsze ze względu na stosowanie technologii słupów nadleśnych bądź leśnych, pozwalających znacznie ograniczyć wycinki drzew. Słup ”leśny” to słup, który wraz z łańcuchami izolatorów w kształcie litery V umożliwia zawieszenie przewodów bliżej konstrukcji słupa (zmniejszenie szerokości linii). Z kolei słup „nadleśny” pozwala na zawieszenie przewodów ponad koronami drzew.

Zarówno na etapie realizacji, jak i na etapie eksploatacji inwestycji dokładamy starań, by prace związane z wycinką drzew w pasie technologicznym linii prowadzone były w sposób ograniczający ich oddziaływanie. Z tego powodu prace często prowadzone są poza sezonem lęgowym i pod nadzorem przyrodników. Przez budowę linii NN tracone są pewne siedliska, ale w ich miejscu powstają inne, zasiedlane chętnie przez inne gatunki ptaków lub owadów. Na skutek usuwania podrostu pod linią przybywa roślin charakterystycznych dla terenów otwartych i zwiększa się baza pokarmowa owadów.

Ponieważ staramy się prowadzić linie tak, by w jak najmniejszym stopniu kolidowały z obszarami występowania cennych i rzadkich gatunków, a wycinki ograniczane są do niezbędnego minimum, niezwykle rzadko pojawia się konieczność dokonywania kompensacji przyrodniczej. Zniszczenie stanowisk występujących powszechnie gatunków pozostające bez znaczącego wpływu na zachowanie populacji nie wymaga podejmowania kompensacji przyrodniczej (zgodnie z art. 75 Ustawy Prawo ochrony środowiska) związanej z ich odtworzeniem.

W związku z budową rozdzielni 400 kV w SE Byczyna częściowej likwidacji uległ fragment siedliska – zmiennowilgotne łąki trzęślicowe stanowiące siedlisko kosaćca syberyjskiego Iris sibirica, mieczyka dachówkowatego Gladiolus imbricatus, kukułki szerokolistnej Dactylorhiza majalis oraz modraszków; z rodzaju Phengaris – modraszka nausitousa P. nausithous oraz modraszka telejusa P. telejus.

W celu realizacji inwestycji na podstawie decyzji RDOŚ w Katowicach przeniesiono chronione gatunki roślin – 643 okazy kosaćca syberyjskiego Iris sibirica, 32 kępy mieczyka dachówkowatego Gladiolus imbricatus oraz 1 okaz kukułki szerokolistnej Dactylorhiza majalis – z terenu stacji na właściwe stanowisko zastępcze (działki poza terenem budowy) w celu zachowania lokalnej populacji we właściwym stanie ochrony. Warunkiem wydania zgody na przeniesienie okazów gatunków chronionych jest koszenie łąk, na które zostały przeniesione, w 1. i 2. roku po przeniesieniu oraz nie rzadziej niż raz na 2 lata w kolejnych latach do 2024.

Począwszy od 2016 roku rozpoczęto koszenie łąk o powierzchni 2,7 ha oraz monitoring siedlisk, na które przeniesiono chronione gatunki oraz siedlisko modraszka. Monitoring oparty jest o wskaźniki przedstawione w poradnikach metodycznych GIOŚ.

Podczas kontroli terenowych w 2016 r. stwierdzono, że mieczyk dachówkowaty, który został przeniesiony na stanowisko zastępcze, obficie zawiązał nasiona. Można więc przypuszczać, że w najbliższym czasie populacja tego gatunku znacznie się powiększy. Zaobserwowano również obfite kwitnienie krwiściągu lekarskiego rośliny żywicielskiej modraszka. Kontrole siedlisk w 2017 roku potwierdziły występowanie owocujących okazów mieczyka dachówkowatego i kosaćca syberyjskiego. Na wszystkich płatach łąk objętych monitoringiem stwierdzono występowanie obu gatunków motyli.

Przeprowadzone kontrole entomologiczne potwierdziły, że teren wokół stacji jest cennym siedliskiem występowania modraszka telejusa i nausitousa. Łąki, których stan częściowo się pogorszył w trakcie budowy, regenerują się we właściwym kierunku pod względem składu gatunkowego roślin. Zapewnia to właściwy stan siedlisk dla obydwu gatunków modraszków.

W ramach realizacji inwestycji związanej z rozbudową stacji elektroenergetycznej Kozienice w 2014 r. wycięto 2490 drzew oraz 150 m² krzewów na łącznej powierzchni 2,8 ha.

Zgodnie z decyzją Burmistrza Gminy Kozienice, PSE były zobowiązane do wykonania kompensacji przyrodniczej poprzez posadzenie drzew i krzewów w liczbie nie mniejszej niż liczba usuniętych.

Na terenie gminy Kozienice w ramach prac kompensacyjnych – ustalonych z gminą – posadzono 2855 sadzonek drzew i krzewów różnych gatunków. Zasadzono głóg dwuszyjkowy, sosnę pospolitą, brzozę brodawkowatą, świerk serbski, sosnę czarną, sosną wejmutkę, klon, lipę drobnolistną, ambrowiec amerykański, tulipanowiec amerykański, miłorząb dwuklapowy, platan, jesion wyniosły, buk pospolity, grab pospolity, jałowiec skalny, żywotnik zachodni, berberys, ostrokrzew i pęcherznicę kalinolistną. Posadzono gatunki rekomendowane przez właścicieli terenów wskazanych przez gminę oraz uzgodnione z przedstawicielami Gminy Kozienice. Rośliny otoczono trzyletnią opieką. W pierwszym roku pielęgnacji 165 szt. drzew i krzewów, które uległy zniszczeniu w wyniku wandalizmu, wyłączono z pielęgnacji. Podczas trzyletniego okresu pielęgnacji dokonano wymiany obumarłych drzew i krzewów, które ze względu na trudne warunki siedliskowe miały problem z prawidłowym wzrostem. W 2016 roku wymieniono 346 szt. nasadzeń, w 2017 roku 329 szt., a w 2018 roku 63 szt. Na wniosek wykonawcy dokonano również zamiany niektórych gatunków drzew i krzewów, które pomimo właściwej pielęgnacji nie przyjęły się z powodu złego doboru gatunkowego roślin do rodzaju gleby (głównie gleby piaszczyste, ubogie w składniki pokarmowe). Trzyletni okres pielęgnacji nasadzeń zakończył się w grudniu 2018 roku.

Na terenach znajdujących się w sąsiedztwie stacji elektroenergetycznej Kozienice oraz Elektrowni Kozienice odkryto stanowiska gniewosza plamistego. Dwuletnie obserwacje wykazały, że występujące w tym rejonie gniewosze tworzą populację rozrodczą, istniejącą tutaj od wielu lat. W celu zachowania lokalnej populacji węża tego gatunku Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Warszawie podjęła rozmowy z firmami użytkującymi obszar. W efekcie wielu spotkań i wizji terenowych wypracowano model wzajemnego przekazywania sobie informacji o pracach prowadzonych w tym obszarze oraz postępowaniu w sytuacjach awaryjnych. Dzięki takiemu działaniu ochrona gniewosza będzie o wiele skuteczniejsza i łatwiejsza w realizacji.

We wrześniu 2018 roku PSE podpisały czterostronne porozumienie, którego celem jest ochrona gniewosza plamistego – rzadkiego, chronionego gatunku węża z rodziny połozowatych. Stronami porozumienia są: Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Warszawie, Enea Wytwarzanie, Polskie Sieci Elektroenergetyczne oraz Nadleśnictwo Kozienice.

Podpisane porozumienie jest bardzo dobrym przykładem tego, że działalność człowieka ma duży wpływ na ochronę środowiska przyrodniczego. Dzięki niewielkim modyfikacjom sposobu prowadzenia prac związanych z działalnością firm na terenie występowania gatunku możliwe będzie utrzymanie odpowiednich siedlisk i ochrona populacji gniewosza plamistego.

Gniewosz plamisty Coronella austriaca jest gatunkiem objętym ochroną ścisłą, wpisanym do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt z kategorią VU (gatunek wysokiego ryzyka, będący jednym z przedmiotów ochrony w obszarach Natura 2000). Gniewosz plamisty jest wężem niejadowitym, osiąga maksymalną długość 60-75 cm.

W 2014 roku PSE wraz z Centrum Informacyjnym Lasów Państwowych zrealizowały inicjatywę umożliwiającą parze rybołowów założenie gniazda. Dzięki specjalnie zbudowanej na słupie energetycznym platformie oraz zainstalowanej kamerze umożliwili transmisję wideo i obserwowanie on-line jednego z najrzadszych gatunków ptaków szponiastych. Platforma umieszczona została na jednym ze słupów linii przesyłowej przebiegającej przez lasy nadleśnictwa Lipka w woj. kujawsko-pomorskim.

Dzięki tej inicjatywie stale podnoszona jest świadomość o roli rybołowów w przyrodzie, co przyczyniło się do zwiększenia działań na rzecz ochrony tych drapieżników.

Doświadczenia operatorów niemieckich i włoskich sieci przesyłowych potwierdzają skuteczność tej formy ochrony. W Niemczech ok. 90% rybołowów gniazduje na słupach elektroenergetycznych, co wpłynęło na stabilność populacji w całym regionie.

W związku z pomyślnie zakończoną inicjatywą, w 2018 roku PSE podpisało porozumienie z Dyrekcją Generalną Lasów Państwowych w sprawie budowy kolejnych platform pod gniazda lęgowe dla rybołowów. W ramach prowadzonego przez PSE projektu dotyczącego czynnego udziału w ochronie przyrody, zainstalowano dotychczas pięć platform na terenach województwa zachodniopomorskiego, wielkopolskiego i lubuskiego, czyli w miejscach bytowania orła rybołowa w Polsce.

Na terenie siedziby PSE w Konstancinie-Jeziornie większość nasadzonych roślin (z wyłączeniem obszaru trawników) stanowią rośliny miododajne: berberysy, hosty, róże, tawuły pięciorniki, irgi, cisy, derenie, pęcherznice, bluszcze i winobluszcze, klony, lipy, robinie akacjowe oraz wiele innych. Ponadto, w ramach realizacji jednego z celów systemu zarządzania środowiskowego, który określono jako ochrona bioróżnorodności, w 2019 roku podjęto się działań na rzecz poprawy bytowania pszczół. Zlecono wykonanie posiewu mieszanki łąkowej na dwóch wysepkach znajdujących się na terenie parkingu okalającego budynek biurowy (ok. 50 m²). Do obsadzenia użyta została specjalistyczna mieszanka roślin miododajnych, długo i obficie kwitnących. W skład mieszanki weszły: koper ogrodowy, kolendra siewna, szałwia zwyczajna, macierzanka piaskowa, szarłat wyniosły, rumian żółty, nagietek lekarski, złocień właściwy, powój trójbarwny, ostrzeń powabny, ostróżeczka polna, gipsówka wytworna, wieczornik damski, len wielkokwiatowy, miesięcznica roczna, ślęzawa trójwrębna, maciejka, dziwaczek jalapa, czarnuszka damasceńska, mak polny, krowiziół zbożowy, len zwyczajny, łubin wąskolistny, gryka zwyczajna, esparceta siewna, facelia błękitna.

Rośliny zaczęły wschodzić w lipcu, w sierpniu większość obsianej przestrzeni zapełniona była kwitnącymi roślinami (fotografia poniżej). Jakość posiewu i trwałość będzie można określić w przyszłym sezonie wegetacyjnym. Wykonawca zajmujący się utrzymaniem terenów biologicznie aktywnych otrzymał wytyczne dotyczące ograniczenia do minimum oprysków herbicydami i insektycydami. Wysiewane samoistnie na terenie trawników chwasty (koniczyny, szczawiki etc.) nie były usuwane do czasu ich przekwitnięcia.

Na kolejny rok zostało zaplanowane obsadzenie mieszanką łąkową, o której mowa powyżej, ok. 300 m² wokół ujęcia wody na terenie tej samej siedziby PSE.